اسپیسر چیست؟

تمامی مصالح و تجهیزات، چه کوچک و چه بزرگ که در ساختمان سازی از همان ابتدای کار مورد استفاده قرار می‌گیرند با در نظر داشتن اهدافی خاص طراحی و ساخته شده‌اند. اسپیسر که در فارسی می‌توان آن را فاصله گذار معنی کرد یکی از کوچک‌ترین تجهیزاتی که در مراحل ابتدایی ساخت‌وساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسپیسر‌ها انواع مختلفی دارند و در بخش‌های مختلفی هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

  اسپیسر چیست؟

اسپیسر قطعه‌ای کوچک است که در هنگام اجرای فونداسیون و بتن مسلح در میان قالب بتن و میلگرد قرار داده می‌شود تا بین این دو فاصله لازم به دست آید. خوردگی میلگرد‌ها در اثر تماس با بتن یکی از مشکلات عمده در بتن‌ریزی و اجرای فونداسیون است. راه‌حل آن نیز استفاده از اسپیسر‌ها است. به عبارتی هدف از نصب اسپیسر‌ها جلوگیری از بروز هر گونه خوردگی در میلگردها است. اسپیسرها را از جنس‌های مختلفی می‌سازند که هر یک از آن‌ها مزایا و معایب خود را دارند. در ادامه بیشتر در این خصوص بحث خواهد شد.

چرا از اسپیسر‌ها استفاده می‌کنند؟

سازه‌های سنگین مانند فونداسیون و همچنین مقاطع بتنی حجیم، دارای بافت میلگردی پر حجم‌تر و سایز میلگردهای ضخیم‌تر هستند. به این دلیل فشار وارده توسط آرماتورها در این‌گونه مقاطع، نسبت به سایر مقاطع مانند سقف‌ها و تیرها، به اسپیسر بیشتر است و باید اسپیسر مناسبی انتخاب شود تا توان لازم برای تحمل فشار وارده را دارا باشد.

انواع اسپیسر بتن از نظر جنس:

۱. اسپیسر پلاستیکی :

این نوع نسبت به اسپیسر بتنی و فلزی ارزان تر می باشد و به همین علت خیلی از آن استفاده می کنند. اما باید دقت کنیم که معایبی از جمله؛ عدم چسبندگی خوب اسپیسر پلاستیکی به بتن، و همچنین ضریب حرارتی پلاستیک و بتن با هم متفاوت بوده که همین موضوع می تواند باعث ایجاد یکسری مشکلات شود. همچنین چون از جنس پلاستیک ساخته می شوند سختی زیادی در مقایسه با اسپیسرهای بتنی و فلزی ندارد.یکی از معایب اسپیسرهای پلاستیکی این است که چسبندگی خوبی با بتن ندارند، بنابراین رطوبت و یون های مخرب از مرز بین آنها به داخل بتن نفوذ می کند.

۲. اسپیسر بتنی :

اسپیسرهای بتنی و فلزی نسبت به اسپیسر پلاستیکی گران تر می باشند اما در عین حال سختی بالاتری نیز دارند. اسپیسر بتنی مقاومت فشاری بالایی دارد که بسیاری از ضعف های اسپیسر پلاستیکی را برطرف نموده و باعث کاهش عوامل آسیب رسان به بتنی که در آن از اسپیسر غیر بتنی استفاده شده است، می شود.در زمان ساخت این اسپیسرها حتما باید توجه شود که نوع بتنی که با آن اسپیسر بتنی ساخته می شود با بتن مورد استفاده یکی باشد تا ضریب حرارتی یکسانی داشته باشند.

۳. اسپیسر فلزی :

در طراحی این نوع اسپیسر باید دقت شود که به گونه ای باشد که بتوانیم میلگردها را به راحتی بر روی آن ها قرار دهیم. این نوع اسپیسر ها معمولا به شکل میلگرد خم شده مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع مختلف اسپیسر بسته به محل استفاده :

الف) اسپیسر کفی:

۱. اسپیسر بتن مینی فیکس (mini fix):

این قطعات که ارزان و پر مصرف بوده برای شبکه میلگردهای سبک مثل میلگردهای حرارتی (سایز ۱۴ – ۶ میلی متر) در کف ها، سقف ها (انواع سقف های عرشه فولادی، قطعات پیش ساخته بتنی و …) مورد استفاده قرار می گیرد.اسپیسر بتن مینی فیکس قادر است بار نقطه ای تا حداکثر ۳۵ کیلوگرم را تحمل کند.

۲. اسپیسر بتن ماکس فیکس (max fix):

این نوع اسپیسر در سازه های متوسط تا نیمه سنگین استفاده می شود حالا این عضو های سازه ای از جمله؛ تیرها، شاه تیرها، فونداسیون و کف هایی با وزن متوسط مد نظر هستند. این نوع اسپیسر بتن برای میلگردهای سایز ۲۲ – ۸ میلی متر توصیه می شوند. اسپیسر ماکس فیکس می تواند تا وزن ۱۸۰ کیلوگرم بار نقطه ای را تحمل کند.

۳. اسپیسر بتن هارد فیکس (hard fix):

این اسپیسر دارای دو شاخک قفل کن می باشد که میلگرد در آن قفل می شود. اسپیسر بتن هارد فیکس بهترین قطعه ای است که می توان برای ایجاد پوشش بتنی در کلیه ی کف های سنگین و پر تراکم مانند فونداسیون، تیرها و کف های حجیم استفاده کرد.اسپیسر بتن هارد فیکس می تواند بار نقطه ای تا وزن ۳۵۰ کیلوگرم را تحمل کند. این نوع اسپیسر معمولا در قسمت هایی که تراکم میلگرد زیاد است بسیار مناسب می باشد که برای میلگردهای سایز ۳۲ – ۱۸ میلی متر توصیه می گردد.

۴. اسپیسر بتن ساید فیکس (side fix):

این نوع اسپیسر بتن برای سازه هایی با وزن متوسط و نیمه سنگین استفاده می شود که برای میلگردهایی با سایز ۲۵ – ۱۲ میلی متر مناسب هستند. این نوع اسپیسر قادر به تحمل بار نقطه ای به وزن حداکثر ۲۰۰ کیلوگرم می باشد.

۵. اسپیسر بتن دابل فیکس (double fix):

اسپیسر بتن دابل فیکس بیشتر برای ایجاد پوشش بتنی در دال بتنی دو شبکه استفاده می شود، که از دو قسمت به هد (نر) و پایه (مادگی) تشکیل شده است و برای استفاده باید روی هم مونتاژ شوند.

۶. اسپیسر بتن یو فیکس (u fix):

اسپیسر بتن یو فیکس که دارای نشیمن و تکیه گاه به شکل حرف U می باشد قابلیت قرار گیری انواع سایز میلگرد را دارد.

ب) اسپیسرهای دیواری

۱. اسپیسر بتن ویل فیکس (weel fix):

اسپیسر چرخی ویل فیکس ظاهری شبیه به یک چرخ ماشین! دارد که در اطراف خود دارای یکسری شاخک ها و برجستگی هایی می باشد که باعث جلوگیری از لغزش آن در بتن ریزی و یا ویبره می شود. همچنین در وسط آن یک قفل کن برای میلگرد وجود دارد.از این نوع اسپیسر در سطوح عمودی مانند دیوارها، ستون ها، مقاطع مدور و … استفاده می شود.

۲. اسپیسر بتن کیج فیکس (cage fix):

از این اسپیسرها برای سازه های دریایی، پایه پل ها، قالب های لغزنده، قالب های بالا رونده، و به طور کلی برای کارهای عمودی که سنگین باشند، استفاده می کنند. این اسپیسر مانند اسپیسر قبلی (ویل فیکس) ظاهری مانند یک چرخ اتومبیل دارد و در مرکز خود هم دارای یک قفل کن می باشد اما بر خلاف نوع قبلی (ویل فیکس) هیچ شاخکی در اطراف آن وجود ندارد.

سخن آخر:

اسپیسر‌ها یا همان فاصله انداز‌ها علی‌رغم اندازه کوچکی که دارند تحت شرایطی خاص می‌توانند نقش بسیار مهمی در اجرای فونداسیون‌ها و سازه‌های بتنی ایفا کنند. اسپیسر پلاستیکی، بتنی و فلزی سه نوع اصلی هستند. از نظر کاربرد هم به طور کلی به دو نوع عمومی و افقی تقسیم می‌شوند. استفاده از نوع مناسب اسپیسر به محاسبات دقیقی نیاز داد.